Noýabr 1945-nji ýylda Nuýurnberg prossesi başlandy. Milletparazlary sud etmek başlandy, olaryň eden jenaýatlarynyň üsti açyldy, subut edildi we jezalandyryldy. Ýöne ynha gyzykly ýeri näme üçin bu milletparazlar millionlarça adamlary gyrdylar. Sebäbi näme? Haýsy zat olary şeýle etmäne itekledi. Bu barada häli jedeller gidip dur.Bu adamlaryň ýüreginde kalbynda nämeler bolup geçdi. Kim seretdi milletparazlaryň halkdan gizlenip galan ýüregine. Ine şu ýeri örän gyzykly. Bu barada men bu prossesde garalawçy bolan amerikan prokurory Bendjamin Ferens bilen sözbet etdim. Ine ol näme diýýär milletparazlar barada: “Prosses wagtynda men haýran galdym. Bu adamlar millionlarça adamlary öldürselerde birjikde puşman etmediler. Olarda adamçylykdan, rehim-şepagatdan hiç zat ýok ekeni. Men olary ýatdan çykarmaryn” Ýöne bu ýerde aýytmaly zadymyz bar. Adamyň ýüregindäki gizlin zatlara seretmek köplenç ýuristlere başartmaýar. Beýle etmeklige esasan psihologlar we dini ulamalar has ökde bolaýrlar. Kim edenine ökünç etdi. Bu barada milletparazlar jezalandyrylan pursatynda olaryň Hudaýy ýatlap puşman etdirmekligi alyp baran Genri Gereke şeýle zatlary başdan geçirdi. Gereke Nuýrunberg possesine gelip Dahau konslagerine girdi. Eýýam birinji gezekde onuň eli gana boýaldy haçanda ol konslageriň diwaryna eline degirende. Bu barada ol ogluna ýazanda şeýle diýdi. “Bu adamlaryň ýüzüne sereder ýaly däl. Ýagny milletparaz faşistleriň. Olara gözüm düşende ýüregim bulanýar. Emma mende alaç ýok. Meniň borjum olary çokundyryp öz eden wagşylyklaryny Hudaýyň öňünde ölmezinden ozal puşman etdirip arassalajak bolmak” Şeýdip Gereke Gitleriň iň ýakyn kömekçisi bolan “Maýn Kamf” kitabyny bile ýazyşan Rudolf Gesse kamerasyna girdi elbetde ony çokundyrmak üçin emma ol ýüz dönderdi Genriniň çokundyrjak bolmasyndan. Yzyndan bolsa ol aýytdy. Bu bolan jenaýatlarda men aýypdar däl. Bularyň hemmesi Gitleriň buýrugy boýunça edildi.
Feldmarşal Wilgelm Keýtel özüini başgaça alyp bardy. Ol örän dindar adam bolup çykdy. Fris Zaukel zähmet ministyry urşa zorlap adamlary ugradan, ol derrew aglap başlady we derrew çokundy we diniň ähli talaplaryny ýerine ýetirjekdigini wada berdi. Polşanyň general-gubernatory Gans Frank şolbada katolik dinini kabul edip ol hem dini talaplary ýerine ýetirip başlady. Iň gyzyklysy onuň aýydan sözlerinden. Hamala Hristosyň özi onuň kamerasyna gelip aýdanmyş. Milletpärazlar edenlerini müň ýyllarda hem Hudaýyň öňünde ýuwyp bilmejeklerini aýdan oňa. Emma ol gutarnykly karara gelende suddan ýüz öwürip bularyň hemmesine Gitleriň rejimi jogapkär diýdi. Aýratyn gürrüň German Gering barada. Ol özüni sylaşykly alyp bardy. Ýöne hristian dinine ynanmaýandygyny aýytdy. Men diýdi Hudaýdan özümiň günäiň geçilmegini sorap bilmerin, çünki Iisus hem akylly ewreý milleti boýunça diýdi. Ýöne şondada dini taglymat boýunça bir topar zatlary bilýän eken we dini näme edeniňde has hem ösdürip boljakdygy barada bir topar zatlary aýdyp berdi. Öldürilmeziniň öň ýanynda Gering özüniň Hudaýa çokundyrylmagyny sorady emma dindarlar ondan ýüz öwürdiler we ol çokundyrylman ölüp gitdi. Näme üçin Gereke Geringi çokundyrmakdan ýüz öwürdi bu häzire çenli syr bolup galýar.Gerekeniň ogly köp ýyllardan soň atasyndan sorady:”Sen olar bilen ýüzbe-ýüz bolduň. Olar saňa nämeleri diýdi? Olar edenlerine puşman etdilermi? Ol çokundylarmy halys ýürekden?” Bu sorag berilende töwerekde hiç kim ýokdy. Şonda atasy ogluna şeýle diýdi:- Henk, men saňa olar barada söz açyp bilmerin. Men olaryň ýüreginde bar bolan zady hiç kime aýytman ölüp giderin”. Näme üçin ol aýytmady hiç zady hiç kime şu wagta çenli belli däl.
Faşistleriň näme üçin şunça köp halky gyrmak üçin ymtylanyny bilmek üçin ylym adamlary hem köp işleri etdiler. Bu jenaýatçylar bilen psiholog Gustaw Gilbert bilen psihiatr Duglas Kelli hem bir topar ylymy işleri alyp bardylar. Gilbertiň aýytmagyna görä ähli faşistlerde normadan üýütgemeler bar emma esasan sagdyn adamlar. Ýöne näme üçin olar özlerini jenaýtçy hökmünde alyp bardylar. Bu häli belli däl bolup galdy. Geçirilen eksperimenteler we testleriň hemmesi diýen ýaly faşistlerde saglyk ugryndan degerli üýütgemeleriň ýokdugyny görkezdi. Umuman sagdyn adamlar. Ýekeje tutalga faşistler hyýaly pikirlenmeler pesdi. Döredijilik işi bolsa olarda noldy. (Döredijilik işi diýilende esasan özbaşdak ýazyjylyk edip bilmeýänler göz öňünde tutylýar). Bu ýagdaý Duglas Kellini kyn ýagdaýda goýdy. Ol özüniň geçiren testlerine we ylmy işlerine göwüni ýetmedi. Ol şol özüne sorag bermesini dowam etdi.”Adamyň adama, ondada sag admyň zulum etmegi haýsy nokatdan geçilende başlanýar”
1 ýanwar 1958-nji ýylda Kelli özüni öldürdi. Onuň elinden güýçli zaher bölegini tapyp aldylar. Bu zäher bilen Gitleriň sag eli bolan German Gering hem özüni öldüripdi. Kelli jan bermesiniň öň ýanynda şeýle diýdi” Men özümi öldürýän çünki men olaryň eden wagşylyklaryny öz tenimde duýdym. Men çydap bilemok. Olaryň halka edeni meniň ýüregime batýar”. Ol ölenden soň Gilbert ol barada şeýle diýdi. “Kelli adamlaryň hubbatyny özüne çekýän adamdy. Faşistler bolsa adamyň çekýän hupbatyny özünde duýmaýan adamlar”.