ZOMBI NEÝROLOGIÝASY

Zombi neýrologiýasy bolup bilermi?
Elbetde, isleseñiz, bolup biler!
Ylmy-fantastiki kinofilmlerde we kitaplardabarmak büküp sanardan köp mysallaraduş gelensiñiz: Hamala dünýäni aldym-berdime salyan wirus gaplap alýar, wirusa yoluganlar
başlaýar. Meselem, "1 am Legend". Kim
häzirem tomaşa etmedik bolsa, muny
hökman alyp görmegi maslahatberýärin.



Zombiler çendenaşa serhoş ýagdaýda
bolup bilerlermi?
Lukmanlar alaçsyz halda munuñ antiwirusyny tapmaga
adamlar zombilerden gaçjak bolýar, aldym-berdimpi yzarlaýyş we adrenalini ýokary sahnalary bilen garşyma-garşy
gelersiñiz. Çüýreşen hamlar, entirekläp -
aragy aşa köp içen arakhoruñ ýöreýşini
yatladýan ýöreýişler, düşnüksiz iññildiler
we beýn agram salyan diýetler bular
ytraşýarka,döwüş zombilere mahsus häsiýetleriñ diñe birnäçesi. Frankenşteýn,legendarlaryñ yanyna adyny başaran zombiler diñe fantastiki eserleriñ muşdaklaryny dal, eýsem alymlaryñam ünsüni özüne çekýär. Näme üçin diýseñiz? Drakula yaly ýazdyryp Kont Zombileriñ geñsi hereketleriniñ syry San Diegonyñ Kaliforniýa uniwersitetinden Bredli Woytek we Karnegi Mellon
uniwersitetinden Tom Werstynen "zombi
muşdaklaryndan" neýro hünärmen.
añyrsynda ýatan (bolup biläýjek) biologiýa bilen gyzyklanan bu iki ýoldaş baryp-ha talyp döwürleri muña jogap agtarypdyrlar.Siziñem bilşiñiz ýaly, teleseriallarda we bolan
ikisany Zombi hereketleriniñ kinofilmlerde esasan iki hili zombiler
bardyr

1). Hereketi haýal - çaşan zombiler
2). Hereketi çalt - çakgan zombiler
Woytekiñ pikiriçe, koordinasiýasyndan binesip çaman zombiler organizm
bolandygy we gapylary acyp bilmeýändigi sebäpli, yetmezçilik bolaýmaly. Çünki mini beýni
hökmünde tanalýan bu ýer koordinirlenen hereket babatda uly rol oýnaýar.olar kiçi beýnilerinde ir garamazdan,hakydasy pesdir. Barlagcylar olaryñ añ ayratynlyklarynda düypli yetmezçilikleriñ bolmagyny-da, öñki loblarynyñ talabalaýyk işlemeyändigi üçin bolup biljekdigini orta atýarlar. Bu düşündirişlere salgylansak, aslynda zombiler "düşünişme kynçylygyny" başdan geçirýän bolarly. (Aslyýetinde bu döwürdeş adamlarymyzyñ ýagdaýyna
ynjalykdan gaçyrjak derejede çalym edýär)Eyse bu babatda nägileligimiz barmy? Bardyr öydemok. zombileriñ biziñ bilen dil tapyşmagyny, duşünişip gitmegini isleýän bolsak gerek.


Zombileriñ beynisi siziñ pikir edişiñiz
yaly däl Zombileriñ beýni funksiýalarynyñ birnäçe tarapdan yetirmek kyn däl, emma olaryñ ys alma ukybynyñ bardygyny gormezlige salyp
bilmeris. Aýdaly, diri adam bilen maslyk
bolup ýatan zombini tapawutlandyrmaga olar diýseñ ökde. Zombileriñ käbir görnünsese garşy hem täsin intuisiýasy bar. Biz saza bolan teşneligimize "saz gulagy"
diyýändiris. Edil olaryñam ses duýma ukyby güýçli. Ozem çalaja tykyrda hem müñzäberýärler! Bu fantastiki mahluklar hakynda kelle agyrdýan başga bir ylmy barlagcylaryñ alanda näsazdygyna goz
şolar yaly derejede birem Garward
uniwersitetinde aga psihiatristi Schlozman. bolup işleyän Dr. Steven

Ol ozüniñ "Zombi ekspertizalary"
kitabynda zombi biologiýasynyñ we zombi wirusynyñ hyýaly hakykatda nähili amala aşjakdygynyñ üstünde pikir alysyar. seljermesine
güýçlendirip biljek hadysany derñemekden başlayar. Zombi keseli pidalaryna nädip yokuşýar? Elbetde, dişlemek arkaly! Emmma
Schlozmanyñ romany howada gaymalayan we yeke úsgülewükde birinden başga birine geçyän, ýörite taýýarlanan wirusdan Schlozman
bu wirusy söz açyar.
Schlozmanyñ suratlandyran
zombi wirusy beýnidäki "söweş ýa-da gaç" pikirinden jogapkär badam şekilli amigdala çenli gemrip taşlayan bolmaly.
köplenç Zombiler
beýin arakesme bermeýärler. (Meselem, wegan zombi yok.) çunki, beyniniñ beyleki diyetalaryna möhüm
bolan doyýandyeymyzy
duydurýan (ventromedial hipotalamus)
duygy olarda işlänok diýen ýaly. Beýniniñ mesele çözmäge ukyply öñki loblaramwirus tarapyndan gemrilendigi üçin zombiler garjaşyk kararlary hem kabul edenok.Meselem,walýuta dolansygyndakyyokarlanmalar olara gyzykly däl.

Aydaly, 2023-nji ýylda zombi çozuşy
bolsa?

Aydaly, gözelliklerden doly şu 2023-nji
ýylymyz hasam ajaýyplaşdy we zombiler
dünýani ele geçirdi. Sol wagt täsin pikire
gaplanarsyñyz.öldürip bileris? Käbir fantastiki zombiBirzombininädende
eserlerinde uruşýan mahluklary
kellesinden (urup, mynjyradyp, kesip we
S.m.) öldürýändirler, ýadyñyza salyñ. Eýse,nämüçin?
bedeniñ iñ esasy işlerini dolandyrýan
"beyin sapy" diýilýän böleginiñ beden bilen baglansygyny kesmek bolsa gerek. Sebäbi, kelle yok ýerinde ne dem alma bar, ne yürek urşy. Eýse, zombilerde bular barmy? Ony anyk bilemzok..
Aslynda bu ýazgynyñ düýp maksady şu:
Ylym elmydama real we köplenç iriziji
problemalar bilen gyzyklanmaga borçly
däl. Siz nämäni isleseñiz, ylym we ylmy
düşünje şoña göră-de peýdaly bolup biler. Emma size ýatladýaryn: meselem, Marwel gahrymanlarynyñ,
kinofilmlerdäki personažlaryñ fiziologiki we añ mümkiniliklerini ylmy taydan
analizlemäge synanyşsañyz, kinofilmleriñ duzy-tagamy gaçyp biler. Biziñki diñe ýatlatmak. Iñ gowsy, oturagetdin, tomaşa
edip keýpini görmek! Munuñ sebäbi,
megerem, ya-da adaty
ekşn

P.S.: Sarymsak iýip zombilerden goranyp
bilmersiñiz.