Dmitriý Iwanowiç Mendeleýew 1834-nji ýylyň 27-nji ýanwarynda (8-nji fewral) Tobolskda, şol döwürde Tobolsk gimnaziýasynyň we mekdepleriniň müdiri wezipesini ýerine ýetirýän Iwan Pawlowiç Mendeleýewiň maşgalasynda dünýä indi. ).Rus alym-ensiklopedist: himik, fizokimik, fizik, metrolog, ykdysatçy, tehnolog, geolog, meteorolog, nebitçi, mugallym, awiasiýa, gural ýasaýjy. Sankt-Peterburg uniwersitetiniň professory; Imperial Sankt-Peterburg Ylymlar akademiýasynyň degişli agzasy ("fiziki" kategoriýasynda). Iň meşhur açyşlaryň arasynda, ähli tebigy ylymlara mahsus älemiň esasy kanunlaryndan biri bolan himiki elementleriň periodik kanuny bar. "Himiýanyň esaslary" atly nusgawy eseriň awtory.
Tobolsk gimnaziýasynyň we mekdepleriniň müdiri bolup işlän Iwan Pawlowiç Mendeleýewiň maşgalasynda we Mariýa Dmitriýewna Mendeleýewa (Korniliýewa) maşgalasynda Dmitriý dünýä indi. Dmitriý maşgaladaky soňky on ýedinji çaga boldy. On ýedi çaganyň sekizisi bäbeklikde öldi (üçüsi üçin ene-atasynyň hatda at dakmaga-da wagty bolmady gaty ir ýogalýar) we gyzlaryň biri Maşa 1826-njy ýylda 15 ýaşynda Saratowda aradan çykdy. Tobolsk döwlet arhiwinde Tobolsk Epiphany (Taňrynyň ejesi) buthanasynyň metrik kitaby bar: “ýigrimi ýedinji gün [1834]: Tobolsk gimnaziýasy, kazyýet geňeşiniň müdiri Iwan Pawlow Mendeleýewden kanuny aýaly Marya Dmitrewa, Dimitriniň ogly dünýä indi.
Ilkinji esasy eseriniň “Aýratyn agyrlyk güýji bilen suwly çözgütleri derňemek” ejesine bagyşlanmagyň wariantlarynyň birinde Dmitriý:
Mendeleýewiň çagalygy kakasy ölenden soň agyr geçýär.Kakasy Pawlowiç mugalym.Ejesi Mariýa Mendeleýew hem abyraýly ylymly kitaphanaçy adamyň gyzy. 1847-ýylda Mendeleýewiň kakasy ýoglýar.13 ýaşynda kakasyndan aýrylmak Mendeleýewa agyr düşýär.Şol sebäpli onuň ejesi Mariýa we onuň çagalry Aremzýanskoe obasyna maliýe taýdan agyrlygy zerarly göçmeli bolýar.Mariýanyň dogany Wasiliý Kornaliýewiň kiçiräk aýna zawody bar eken.Mariýa şol zawody dolandyrmak hukygyny alýar.Mendeleýew şol zawodda himiýanyň orny barada gyzyklanyp ugraýar.1848-nji ýylyň 27-nji iýunynda (9-njy iýul) zawod ýanýar. Bu zawodyň ýanmagy Mendeleýewler maşgalasyna has agyr bolýar.Çünki şondan tapyln girdeji hasabyna olar güzeranyny dolandyrýardylar.Kiçijik oglunyň aýratyn ukyplaryna göz ýetiren ejesi, dogduk Sibirini hemişelik terk etmek üçin güýç tapmagy başarýar we Dmitriýa ýokary bilim almaga mümkinçilik bermek üçin Tobolskdan gitýär.Ogly gimnaziýany gutaran ýylynda, Mariýa Mendeleýewa Sibirdäki ähli ýatlamalaryny goýýarda Dmitriý we körpe gyzy Elizaweta bilen bilelikde ogluny uniwersitetde bellemek üçin Moskwa gitýär. Iki ýyldan soň, ogly Dmitriý Sankt-Peterburgdaky esasy pedagogika institutyna talyp hökmünde hasaba alynýar.Ejesi Mendeleýewi okatmak üçin kesel bolanyna garamazdan Sibiriň sowugyny iýip Moskwa ýetmek üçin ýola çykýar.3 gün diýenlerinde Moskwa gelýärler.Ejesi şol agyr ýoldan soň Sibire gelip birnäçe hepdeden soň Mariýa Mendeleýewa hem aradan çykýar.