"TÜRMÄ DUTARYM BILEN GIRMÄGE RUGSAT BERIŇ"

(1991-nji ýylda 40 müň sany bilen neşir edilen "Gurt Ýakup" kitabyndan parça)

Bu kimiň sözüdir öỳdỳäňiz!? Jenaỳatkäriň sözümi? Ŷok. Ol beỳik sazanda, beỳik dessançy bagşy Gurt Ŷakubyň sözi. Dürli kabinetlerde sorag
edile-edile, minnetli sözlerden gerk-gäbe doỳrulyp, çekelene-çekelene surnukdyrylan bagşy gözenegiň aňyrsyna atyljak bolanda: "Türmä dutarym bilen
girmäge rugsat beriň!" diỳipdir. Türkmeniň gadymy, gahrymançylykly geçmişini aỳdymlaryň, dessanlaryň üsti bilen halka ỳetirmekden başga günäsi bolmadyk bagşyny, edil halk duşmany yaly yzarlapdyrlar. Bu ezỳetlere çydaman, ỳürek ỳarylara gelen bir gezegi Gurt Ŷakup çöle tutduryp gidipdir. Bir çopanyň çatmasynda uzak gije dessan aỳdyp derdini egsipdir. Ertir öỳe gaỳtsa, hemişeki pogonsyz maỳor ỳolunda durmyş.
- Ŷeri, bu gezek näme bahana taparkaň?
- Bahana gözläp ỳöremzok. Bir geçimiz tazygyp, çöle gaçdy weli, şony gözläp gelỳän.
- Dogry. Geçiňi dutarly gözleỳänsiň?
- Aỳ, näme, bagşynyň dutardan başga ỳaragy barmy?! Ŷanyma alanymy-da bilmändirin.
- Gepiňi kes-de düş öňe!
Hemişeki sorag edilỳän sowuk jaỳda pogonsyz maỳor bir düwmä basypdyr weli, çopan goşundaky her bir ses, hatda köpegiň üỳren sesi hem ỳaňlanyp durmyş. Gurt Yakup nirede oturanyny hem unudypdyr. "Bä-äỳ, gowy ỳazylypdyr. Radiỳo berseňem boljak ekeni" diỳipdir. Ŷöne munuň nädip ỳazylyp bilinjegine akly ỳetmän kösenipdir.
Ah, biçäre Gurt Ŷakup! Sada ỳüregiň daşyna gara kerep örenlerini saňa aỳtsalaram ynanmazdyň. Bu dünỳäde ähli kişi aỳdym-saza muşdakdyr, şonuň üçin bagşa ỳamanlyk edilmez öỳdỳänsiň.Sen meşhurlygyňy bilmän, duỳman geçdiň gitdiň ahyry. Sen öz kelläňde näçe aỳdym, näçe kyssa jemlenenini biljek bolup kösenerdiň.
Ony-da bilibilmän geçdiň gitdiň. Seniň eginleriňde oturan kelle däldi-de, kelle görnüşli türkmen hazynasydy. Gaỳtalanmajak hazynaly türkmen kellesidi. Şoňa görä Gurt Ŷakupdan: "Näçe aỳdym, näçe dessan bilỳäňiz?" diỳip soralanda jogap berip bilmesdi. Ölüm ỳassygynda ỳatyrka, ol aỳaly Aksoltan gelnejä: "Ölüm her kişiniň başynda bardyr. Gurt ölỳä diỳip aglama, Gurduň bilỳänjeleri özi bilen gidỳä diỳip agla" diỳipdir.
Türkmenlerde bir adat bar: öz beỳik ogullaryny ölenden soň tanaỳar. Biz Gurt Ŷakup ölmänkä, onuň beỳikligini bilen bolsak, onuň kellesindäki hazynany ỳazga geçiren bolsak, elbetde, oňa beỳiklere goỳulỳan hormaty goỳan bolsak, arman, arman şeỳden bolsak, onda bu gün bagşynyň başyndaky hazynamyz topraga gömüldi diỳip ahmyr çekmezdik. Belki, Gurt Ŷakubyň özi hem altmyş ỳaşamanka gara ỳere garylyp gitmezdi.
Güman imandan aỳyrar diỳselerde, Gurt Ŷakubyň ölümi bilen bagly bir sanjymy aỳdasym gelỳär: Gurt bagşy, biçäre, öz ajalyna öldümikä? Ŷa-da haỳynlaryň biriniň elinden ajal şerbetini içdimikä? Sebäbi, Gurt Ŷakup gaty güỳçli duşmanyň garşysyna çykypdy.
Elbetde, gelenler geçdi gitdi,zamanalar üỳtgedi. Gurt Ŷakubyň ỳoly döredi, ençeme şägirdi ỳetişdi. Emma, emma medeni hazynanyň bir aỳratynlygy bar: bir ỳitdimi, gaỳdyp ony tapjak umydyň ỳok.
Öz umydymyzy özümiz kesmesek ỳagşy.

Oraz ÝAGMYR