Goňşularyny gowy görüp duransoň, Myrat aga-da gaýşaryp durmady. Ine, şeýdibem, Sadapdyr Sylabyň toýy tutuldy......Oturyp-oturyp, Sadabyň bili gurşup gitdi. Başyndaky şaý bary dakylan gupbaly tahýasynyň agramy-da boýnuny oňraýjak bolýardy. Indi onuň öňki galpyldyly ýüregine howsala hem gahar aralaşyp ugrady. Sylabyň şol bir oturyşydy. Aldygyna-da çilim kükedýärdi. Öýi tüsse burumlary tutupdy. «Bi näme üçin beýdip otyrka?! Bi näme üçin beýdip otyrka?!» diýip, Sadap jany ýanyp, öz-özüne sowal berýärdi. «Iň bolman bir söz diýsedi. Ýüreginde näme baryny bir bilsedim!»

Sylap Sadaba sözem diýenokdy, seredenokdam. Elini maňlaýyna diräp, çilim kükedip oturyşyna, hamala, kirpigi gymyldaýsa, jany çykaýjak ýaly, ýere bakyp otyrdy...

Daşardan iki ýana güpürdeşip, ylgaşýan aýak sesleri eşidilýärdi. Gapynyň, äpişgeleriň gabatlary durşy bilen gep-gürrüňdi.

—Ýuwaş boluň, diňläli!—diýip, ahyry aýallaryň biri azmly gepledi.—Gohuňyz näme!

Başga bir aýalam sesini batlandyrdy:

—Diňlär ýaly näme bar, gyz! Olardan hümürdi çykmasa näme! Asyl, olar heniz çyralarynam öçürenoklar.

Il-günüň gapy diňlejek bolup, aldajy ýaly bolup, ýörşi Sadaby ýene aljyratdy. Gyzyň ilki geplemeli däldigini bilýänem bolsa, ol howsala bilen pyşyrdanyny duýman galdy:

—Öý diňleýäler!

Sylap tüsseden ganan borly. Elindäki çekip gutaran çiliminiň düýbüni öňünde duran aýna küldana mynjyratdy-da, uludan dem aldy. Јpişgä tarap nazar aýlap goýberensoň, ellerini döşüne gowşuryp, arkasyny diwara berdi. Ýöne sesini çykarmady.

«Bi näme üçin geplemeýärkä?» diýip, Sadap ýene jany ýanyp içinden pikir öwürdi. «Ýa-da meni halys ýüregi almaýarmyka? Ýa synap görýärmikä?».

Daşardan Sylabyň ejesi Sabyr daýzanyň ýalbaryjy sesi geldi:

—Aýrylsaňyz-laň, gyz, beýdişip durmasaňyz-laň. Sylap janyň gahary geler, aýrylyň!

Aýallar jammyldaşdylar:

—Wiý, gelende näme gahary, ata-babadan gelýän däp!

—Uly iliňkem diňlenýä! Sylap jan öýlendimi, lal bolsun-da oturybersin! Јhli däp-dessuram etmeli bor.

Sabyr daýza özelendi:

—Beýtmeseňiz-läň, gyz! Sylap jan bi zatlary halanok-da. Öýüň daşynda hüňürdeşmesinler diýip, maňa tabşyryp goýdy-da.

—Aýrylaweriň, gyz, beýle bolsa!—diýip, aýallaryň biri has batly gygyrdy.—Ýolbaşçy kişidir-ow ol, brigadirdir!

—Ýolbaşçy bolanda näme, gyz! Däp däp bor-da!

Jammyldy köpeldi:

—A gyz, asyl, şü okuwly oglanlaryň köpüsi käbir däplerimizi etdirenokmyşlar, gyz!

—Hol Gytjaň ogly Gurbanam şeýdenmiş.

—Asyl, gelin getirmeli ýerine-hä derrewjik razy bolýalar-la şü okuwlylaram. Şojagaz däbem halamadyk bolan bolaýsadylar! Ha-ha-ha!

—Wiý, onda bolmaz-a! Hi-hi-hi...

—Hany, ýörüň, gyz! Diňlemesiz bolsa, diňlemäliň!

Ene töwerege ümsümlik aralaşdy. Daşardan käte bir üzlem-saplam hümürdiler geldi. Soňabaka ses-selem galdy. Gaýtjaklar gaýdyp, toý ýerinde galjaklar ýatan bolmaga çemeli.

Sylabyň sarsman bolup oturyşyna Sadabyň barha gahary geldi. «Bi hakyt meni äsgermezlik etjek bolýa!» diýip, içinden gahar bilen pikir öwürdi. Jany ýanmakdan gözlerine ýaş aýlandy. Ýap-ýaňyja toý stolunyň başynda Sylaba guwanan bolup oturyşyny ýatlap beýnisinde öwran-öwran pikir öwürýärdi. Kükregini nala ýaryp barýardy. «Sen näme üçin beýdip otyrsyň?!» diýip, sesiniň ýetdiginden Sylabyň üstüne gygyraýasy gelýärdi. Ol gahar bilen kürtesini başyna çümürdi-de, ýüzüni berk ýapdy. Elini maňlaýyna diräbem, gözlerini ýumdy. Ýadawlyk gahardan üstün çykdy. Gözleri süzülip, uky basmarlady. Onuň bu ýagdaýyny aňdymy-nämemi, Sylap öňündäki küldany bir çete süýşürip, ýerinden galdy. Eden günäsi üçin ejesiniň öňünde hasabat berýän çagajyk mysaly, ellerini owkalap, Sadaba ýüzlendi:

—Düşek atyp beräeýin, Sadap? Ýadan bolsaň, gyşaraý!

Sylabyň geplemesine Sadabyň ýene ýüregi jigläp gitdi. Kürtesini birneme yzraga süýşürip, pyýala gözlerini ýigide dikdi. Ýöne geplemedi. Ol diňe özi üçin arzuwly hem täsin syrly bolan pursadyň barha ara ýygryp golaýlaýanyna melul boldy oturdy.

Sylap dürli nagyş çekilen türkmen sandygynyň üstüne münderlenen düşegiň birini alyp, ýere atdy. Onuň üstüne akja prostyny ýazdy. Iki sany ýassygy biri-biriniň üstünde goýdy. Şundan soň ýene özüniň öňküje oturan ýerine baryp oturdy.

—Geç, ýatyber!—diýibem, Sadaba ýüzlendi.

Sadap halys ýadapdy. Indi onuň oturmaga gurbaty ýokdy. Şonuň üçin ýerinden galdy-da, çabydynyň apbasylaryny şowurdadyp, düşege geçdi.

—Çyrany bir öçür!—diýip, pyşyrdap diýen ýaly gepledi.

Sylap gulagasyjylyk bilen ýerinden galdy. Gapa ýakyn garaja konopkany şarkyldadyp basyp goýberdi. Öýüň içi tüm-garaňky boldy. Daşary ýagtydy. Aý şugla saçýardy.

Sadap çabydyny, aýagyndaky gülli ýüň jorabyny çykardy. Kellesine halys agram salyp duran gupbaly tahýasyny aýyrdy. Başyna gupbanyň daşyndan saralan ak ýüň ýaglygyny alyp daňdy-da, ýassyga gyşardy. Ýüregi gürs-gürs edip, agzyndan çykyp barýardy. Garaňkyda töňňe ýaly garalyp oturan Sylapdan gözlerini aýranokdy. Onuň çalaja gymyldysyna tisginip gidýärdi. Ýarasyndan basylýan dek, ýüregi zol jigläp durdy. Şeýdip ýatyşyna-da ol özüni nädip uka aldyranyny bilmedi...

Sadap böwrüne dürtülen dek, tisginip oýananda, daň saz berip, töwerek gowy ýagtylypdy. Muňa gyzyň ýüregi aşak gaçana döndi. Gözlerini töwerege aýlady. Öňküje ýerinde goluny ýassanyp, düşeksiz-ýassyksyz uklap ýatan Sylaba nazary düşende, huşy ýerine geldi. Hasanaklap, gupbaly tahýasyny gözledi. Ony geýensoň, ýene öňküsi dek edip, ak ýüň ýaglygy maňlaýyna daňdy. Çabydyny, ýüň jorabyny geýdi. Kemsinmekden hem jany ýanmakdan ýaňa saňňyldady. Gaharyna Sylaby it alan sanaja dönderesi geldi. Häzir özüniň il öňünde masgara boljakdygy ýadyna düşende, gahardan gaňşyrawugy tütäp, gözlerine ýaş aýlandy. Düşeginiň gapdalyna çökdi-de, başyna kürtesini atdy. Soňam syrkyldap aglamaga başlady. Onuň sojamasyna Sylap hem oýandy. Ol ýüz-gözüni sypaşdyryp, gözlerini çerreldip, Sadaba seretdi. Ýigidiň eginleri barha sallanýardy. Özem ýygrylyp, bir gysyma dönüp barýardy. Gözlerinde dünýäniň aladasy jemlenipdi.

—Men indi näme edeýin!—diýip, Sadap eňräp oturyşyna pessaý ses bilen nalady.—Daň atyp gidipdir... Indem meni «Düşegi arassa çykypdyr» diýip, it masgarasy ederler... Arassa adym ile ryswa bolar...

Sylap uludan dem aldy.

—Hiç zady gaýgy etme sen, Sadap!—diýip, misli ölüm habaryny aýdýan dek, ol gussaly gepledi.—«Biderek däp-dessurlaryňy edäýmegin» diýip, ejeme tabşyrypdym men. Düşek barlamaga hiç kim gelmez!

—Gelinmände-de, indi ile gürrüň bolnar!—diýip, Sadap ýene aglady. Bütin ömründe ynsanyň il öňündäki sylagynyň neneň boljagyny kesgitläp berjek bu üýtgeşik hem hiç wagt gaýdyp şu günküsi dek bolup dolanmajak gijäniň baky ýitirilenine ol ýanyp, kül boldy—Il ýeriň aşagynda ýylan gäwüşese-de bilýä. Men indi neneň edeýin?!

Sylap Sadabyň agysyna dözmedimi ýa-da onuň bolup oturyşy gaharyny getirdimi-nämemi, ýerinden turdy-da, gapa tarap ýöneldi. Bosagada duran ýerindenem:

—Düşegi özüň düýrle-de goýber, Sadap. Şu dessur nämä gerek! Özüniň neneňsidigini her kimiň özi bilse bolýa-da!—diýdi. Soňam çykyp gitdi.

Sadap gaharyna: «Düýrläýmen düşegi!» diýip gygyrjak boldy. Bir düşege seretdi, birem gapa. Ol heniz pikir öwrüp ýetişmänkä-de, Sylabyň jigisi Halygyň aýaly Jeren öe kürsäp urdy. «Gapynyň arkasyna dagy ýelmeşip durdumyka?!» diýip, Sadap eltisiniň şu pursat içerik girmesini halaman, gahar bilen pikir öwürdi. Oňa kürtäniň aşagyndan gözlerini alardyp seretdi.

Jereniň gözleri diňe tördäki düşegi nazarlaýardy. Oňa bakdygyça ýüzi açyldy. Gyýyk gözleri ýyldyrap gitdi. Özüne bir hezilligiň tapylanyna heşelle kakýany mese-mälim duýlup duran-da bolsa, per bermezlige çalşyp, şelaýyn söz urdy:

—Sag-aman ördüňizmi, gyz! Menem düşegiňizi ýygnaýaýyn diýdim-de...

«Eltiniň eltä içi ýylamaz» diýip, ejem dogry aýdýan eken» diýip, Sadap göz-açyp ýumasy salymyň içinde pikir öwürdi. «Bi meň düşegimiň arassalygyna heşelle kakýa şumat!»

Sadap ellerini düşege nähili uzadanynam duýman galdy. Hasanaklap galyp, Jerenden öňürtdi-de, düşegini epledi. Soňam sandygyň ýokarsyna zyňyp goýberdi. «Şu asman paýyny ýere çeksin-le, habaryny ýüpüniň ýeten ýerine aýtsyn-la!» diýip, Jerene bakyp durşuna ýene içini gepletdi. «Halys öte geçiriberseler, menem göräerin soň!».

Sadap eltisine gaharynyň gelenini duýdurdy:

—Giribem oturmaly däl ekeniň! Özümem ýygnardym!

Jeren Sadabyň gaharynyň gelýänini duýdy. Muňa has-da göhi geldi. Şeýle-de bolsa ýene syr bildirmejek bolup, sypaýy söz urdy:

—Özüň ýygnamaly däl, gyz, ony. Herki zadyň öz däbi bar, dessury bar!

«Ýaş-a menden ep-esli kiçi welin, ýene akyl öwreden bolýar-a!» diýip, Sadap ýene içini gepletdi. «Gädikden birneme irräk garan-da, heleýsiräýşini bisyradyň!».

Şundan soň Sadap Jerene eşitdirip hüňürdedi:

—Biz däbem bilmeris, dessuram!

Jeren täze gelniň özüni sylamajagyna göz ýetirdimi-nämemi, tasanjyrap çykyp gitdi.

Sadap Jeren gidensoň, burça bakyp, sessiz-üýnsüz oturdy. Içerik Bibi girdi. Ony görenden, Sadap kemsinmekden ýaňa tas möňňüripdi. Ýöne birden ile masgara bolaýmakdan çekinip, dodagyny dişledi. Sessiz gözýaş dökdi.

—Sag-aman ördüňizmi?—diýip, Bibi gelşine ony gujaklady. Gelnejesiniň ýaňaklaryndan ogşamak isledi. Ýöne aglaýanyny baldyzyna duýdurmajak bolup, Sadap kürtesini bek tutup, oňa ýüzüni açmaga maý bermedi. Gözýaşlaryny görse, öňem dogany üçin ýanyp ýören Bibi ýene gynanar öýtdi.

Bibi Sadabyň bu bolşuny onuň utanýanyndandyr öýdüp çaklady. «Jeren daşaryk çykyp hiç zat aýtmadyk borly» diýip, Sadap içini gepledip, syrynyň häzirlikçe-hä açylmajakdygyna begendi. Birneme göwrümi giňedi. «Eger aýdan bolsa, Bibi meni beýdip gujaklap durmazdy!»

—Ýör, daşaryk çykaly, gelneje jan!—diýip, Bibi begenjinden birsyhly ýylgyryp gepledi. —El-ýüzüňi ýuwup, çaý-suw iç, soň baş salarys!

Sadap oňa gulak asyp, ýerinden galdy. Ýöne geplemedi. «Hawa, indi başam salnar, gyňajam oralar! Seniň gyz-gelinligiň kime derkar! Ýigit bilen bir jaýda gije geçirdiňmi, geçirdiň!» diýibem, ol birsyhly içini gepledýärdi. «Ýöne beýle ýagdaý uzagyndan bir bolmawersin!».

Bibi Sadabyň eteklerinden çekişdirip, köýnegini, çabydyny düzedişdirdi. Aýagyna galoşyny geýdirdi. Soňam kürtesiniň burçundan tutup alyp ugrady.

—Hudaýa şükür, Sylap janam gelinli bolaýdy, bizi gelnejeli edäýdi—diýip, Bibi ýene guwanjyny beýan etdi.—Saňa gelneje diýýän welin, begenjimden ýüregim agzymdan çykaýjak bolýa, Sadap! Doganam gowy zat, hä, gelnejeli edäýýä!

Sadap geplemedi. Gelin ýöreýşi bilen garyş boýdan ädimläp, daşaryk çykdy. Toý ýerinde galan kowum-garyndaşlar daşaryk çykan gelni görüp, gybat-geplerine bir salym suw sepdiler:

—Tüweleme, boý-syratam gül ýaly. Aýagy düşsün, Sadap janyň! Gazyklarynda bile garrasynlar!

Bu sözler öwran-öwran gaýtalandy.

Birki sany gyzjagaz ylgap gelip, kürtäniň gyrasyndan tutdular. Bibi çete çekildi. Şeýdip, gelni alyp ugradylar.

Oňa çaý-suw içirilensoň, baş salmaga durdular. Sadap indi gözýaşlaryny bütinleý saklap bilenokdy. «Näme üçin meniň ykbalym şeýle bolduka?» diýip, ol barha ejizleýärdi. «Maňa baş salmaň, men gelin däl!» diýip, töweregindäkileri itişdiriberesi gelýärdi. Birdenem düneden nadyl halda eginlerini gysyp, çagajyk kimin ýygrylyp oturan Sylap göz öňüne gelip köşeşýärdi. Ýigide ýüregi awaýardy. Oňa özüniň hiç wagt gep getirip bilmejekdigine öz-özüne boýun etmäge synanyşýardy.

Gelniň henizem aglaýanyny duýan aýallaryň biri onuň böwrüne dürtdi:

—A gyz! Goýaweri agyňy! Gelin bolmagy hijimizem küýsän däldiris. Ýöne nätjek, gyz pahyryň başynda bar zat-da bi...

Kimdir biri onuň üstünden güldi:

—Küýsänsiň-le, gyz! Küýsemedik bolsaň, asyl ejeň dulundan çykmazdyň-la. Garrab-a oturaýmansyň, başjagazyňy bogdurypsyň-la!

—Häk, süýdüň ýansyn!—diýip, öz sözi ýaňsa alnan aýal garşydaşyna oýun edip, ýumrugyny çenedi.—Akyl satmaga bir goý ahyry!

Olaryň gepine hemmeler hezil edip gülüşdiler.

Sadaba baş hem saldylar. «Gelin» diýip ýüzlenmäge-de başladylar.

***