Alymlar taryhyň iň möhüm hökümdarlaryndan biri bolan Çingiz hanyň ölümine sebäp bolan zady tapandyklaryna ynanýarlar. Ýüzlerçe ýyl bäri aýan edilmedik we köp dürli gözlegleriň mowzugy bolan bu ölüm, soňky maglumatlara görä rowaýatlaryň mowzugy bolan ölüm görnüşlerinden düýpgöter tapawutlanýar.

Mongol imperiýasyny esaslandyran we bu imperiýanyň gorkunç hökümdary hökmünde 21 ýyl ýaşan Çingiz Han 1227-nji ýylda 'syrly' aradan çykdy. Biz muny syrly diýip atlandyrýarys, sebäbi bu şöhratyň we beýik imperator bolandygyna garamazdan, Çingiz hanyň ölüm sebäbini hiç wagt bilmeýärdiler.
Munuň nämälim sebäbine gelsek; Gözlegçiler, beýik imperatoryň ölümi gizlin saklanýar, sebäbi mongollar 20 ýyldan gowrak wagt bäri söweşen Günbatar Şai bilen alyp barýan söweşinde möhüm nokatda öldi. Aslynda imperatoryň maşgalasyna we bu ugurdaky ähli garyndaşlaryna görkezmeler berildi.
Rowaýatdakylardan uzak "tebigy" ölüm;


Bu ölümiň gizlin saklanmagy haýyş edilende, Çingiz hanyň garyndaşlary we duşmanlary imperatoryň ölümi barada dürli senariýalar ýazyp başladylar. Gözlegleriň netijelerine görä, şu wagta çenli eşiden ähli pyçaklamak, atdan ýykylmak we oklar bilen şikes almak ýaly ähli senariýalar diňe bir rowaýat.
Bu rowaýatlar, Halkara ýokanç keseller jemgyýeti tarapyndan neşir edilen täze gözlegiň netijesine görä imperator ölenden köp wagt soň beýan edilipdir. Çingiz hanyň ölüminiň hakyky sebäbi şol döwürde giňden ýaýran buboniki gyrgyn hasaplanýar. Gözlegçiler bu netijäni Ming neberesi döwründe taýýarlanan 'Ýuanyň taryhy' atly taryhy gözlegdäki maglumatlara esaslaýarlar.
1227-nji ýylyň 18-nji awgustyndan 25-nji awgust aralygynda Çingiz hanyň gyzgyny we Günbatar Şia soňky ekspedisiýasynda özüni gowy duýmaýandygy we imperatoryň kesel başlandan 8 gün soň aradan çykandygy baradaky maglumatlary öz içine alýan alamatlar, Görkezilen alamatlar, gözlegçileriň bellemegine görä, şol döwürde giňden ýaýran buboniki gyrgydy.

Mazarynyň ýerleşýän ýeri belli däl bolansoň, anyk netijä gelmek mümkin däl;


Çingiz hanyň ölüminiň sebäbi barada köp gözlegler geçirildi we alnyp barylýar. Şeýle-de bolsa, imperatoryň mazarynyň ýerleşýän ýeri, ölüminiň sebäbi ýaly 'gizlin' saklanylýandygy we henizem belli däldigi sebäpli, anyk netijeleri almak üçin ylmy gözlegler ýeterlik däl.
Şeýle-de bolsa, bu gözleg bilen alnan maglumatlar ynandyryjy bolup görünýär. Gözlegleri geçirýän alymlar diňe bir Çingiz hanyň alamatlaryna däl-de, eýsem Çingiz hanyň zeýrenýän keselini tapmak üçin mongol goşunlarynyň we duşmanlarynyň şol döwürde ýüze çykan keselleri barada maglumat alyp, gözleg geçirdi. . Ähli netijeler buboniki gyrgynçylygyň iň ýakyn ähtimallygyny görkezýär