Jüneýit han

Jüneýit han 1862-nji ýylda Tagta etrabynyň Bedirkent obasynda doglan.Serdar-Jüneýit han birnäçe wagt öz obasynda kazy we mirap bolupdyr.1918-nji ýylyň 25-nji noýabrynda Jüneýit hanyň Dörtgülde Sowet häkimiýetini agdarmak üçin eden hüjümi şowsuz gutaryar.Ol 1919-njy ýylyň 9-njy aprelinde Tagta etrabynda Sowet häkimýeti bilen parahatçylykly ýaşaşmak baradaky ylalaşyga gol çekilýär.Gol çekilişigiň yz ýany amatly pursatdan peýdalanyp,Zakaspi frontunyň ştaby front üçin 700 atly nöker ibermegini Jüneýit handan haýyşt edýär.Emma Jüneýit han sautleriň bu haýyşyny kanagatlandyrmaýar.Eger kömek bermekçi bolsa-da,onuň ýerine köp mukdarda ok-ýarag talap edipdir.Üstesine-de,kömege iberiljek atlylary musulmanlaryň aýratyn hem Oraz serdaryň weEziz hanyň garşysyna ulanmaly däldigini duýdurýar.Sowet häkimiýetiniň wekilleri bu teklibi kabul etmeýär.
1920-nji ýylyň 22-23-nji ýanwarynda Bedirkent we Gazawagtda Gyzyl Goşunda bilen bolan aýgytly söweşden soň,Jüneýit hanyň atlylary öz maşgalalary bilen guma Akja guýy diýen ýere çekilýär.1921-nji ýylyň aprelinde Han işanyň ýolbaşçylygynda Owganystandan,Şyhym Sülgüniň ýolbaşçylygy boýunça Eýranda 3müň tüpeň,54 müň ok,birnäçe pulemýot we başga-da dürli harytlar ýüklenen kerwen Jüneýit han üçin ýardama gelýär.
1924-njiýylda Garagumda –Talçykly diýen ýerde ornaşan Jüneýit hana Owganystandan ýene-de 270 düýe ok-däri, ýarag we başga harytlar gelýär.Şol ýylyň ýanwarynde ol Daşoguz, Maşat,Şabat,gazawat,Zlaşka ýaly etraplary eýeleýär we Hywa howp salýar.Emma Gyzyl goşunyň jemlenen uly otrýady Jüneýit hanyň toparyna güýçli zarba urandan soň,ol ýene-de guma çekilmäge mejbur bolýar.Sowet häkimiýetiniň Garagumda ornaşan Jüneýit han bilen özara ylalaşyga gelmek üçin gepleşikler geçirýär.Halk Komisarlar sowet 1925-nji ýylyň 4-nji aprelindäki karary bilen onuň emläginiň we graždan hukugynyň eldegrilmesizdigini ykrar edýär. Jüneýit hanyň garamagyndaky adamlar üçin 5 müň gektar ýer bolup berip, olary üç ýyllap salgytdan boşatmak we pul kömegini bermek hem göz öňünde tutulýar.Emma akylly hem öňdengörüji han Gurbanmämmet Serdar-Jüneýit han sowet häkimiýeti bilen ylalaşyga girmeýär. Ol ýer bermek bilen sowet hökümetiniň öz daşyna tor gurjak bolýanyna akyl ýetiripdir, hem-de 1928-nji ýylda özüniň az sanly nökerleri bilen Eýrana göçýär,1929-njy ýylda bolsa Owganystana geçýär.Jüneýit han öz Watanyny diýseň gowy görüpdir.Ol 1938-nji ýylda Owganystanyň Hyrat welaýatynyň obalarynyň birinde aradan çykýar.Halkyň arasyndaky gürrüňlere görä,ol ölmeziň öň ýanynda hossarlaryna:”Ölenimden soň meniň jesedimi Amyderýa bilen Watanyma sary akdyryp goýberiň, men suw bilen baryp,öz dogduk mekanymyň topragyna siňeýin” diýip,sargyt edipdir. Ýene başgaça bir halkyň arasyndaky gürrüňlere görä Jüneýit hanyň ölüminden soň onuň jesedini bir gijede eltip Daşoguz welaýatynyň Tagta etrabynyň Bedirkent obasynda öz kakasynyň ýanynda jaýlapdyrlar. “Ýer berjek” diýende-de, sowet hökümetine ynam etmän, daşary ýurda gitmek bilen,Jüneýit han dogry çözgüt tapypdyr. Sebäbi Jüneýit hanyň-da,Eziz hanyň-da daşyny gurşan adamlaryň ählisi olaryň maslahatçylary,nökerleri,dogan-garyndaşlary... sowet hökümeti tarapyndan sudsuz-zatsyz atylyp öldürildi.
3 лайков 443 просмотров
6комментариев
Чтобы оставить комментарий, необходимо на сайте.
Öwreniji
24 июн 2022, 18:06
Gowy eken
Ra 4444
24 июн 2022, 18:24
A.Taganynam "Kyrk yylda yazylan kitap" diyen kitabynda bellap gecishi yaly belkem turkmenlen bellibir dowletin ashagynda jemlenip bilmezliginin esasy sebaplerinin biri shular yaly oz bahbidine oz shan-shohradyna kowalashyp, goren gonshy dowletlen kerwenlerini talap, ysygider yagdayda ustumize cozduryp, dine gonup-gocup carwa yashamagmyza sebapkar shularmyka ya bolmasa ozinin 100 atlysy bn ahli gonshy dowletlere yumruk gorkezip yoren "gercek,batyr,edermen" ogullarmyzmyka¿
Soho
24 июн 2022, 18:49
Eziz Hanyn maslahatchysy Berdi Kerbabayewdi dalmi name, atylman tersine sylaglandymyka diyyan
Maksat
24 июн 2022, 19:31
"Şol ýylyň ýanwarynde ol Daşoguz, Maşat,Şabat,gazawat,Zlaşka ýaly etraplary eýeleýär we Hywa howp salýar."

1000-e ýakyn adam bolup girýärler.

"Emma akylly hem öňdengörüji han Gurbanmämmet Serdar-Jüneýit han sowet häkimiýeti bilen ylalaşyga girmeýär."

Has çişirilen.

"1928-nji ýylda özüniň az sanly nökerleri bilen Eýrana göçýär,1929-njy ýylda bolsa Owganystana geçýär."

Ilki 1927-nji ýylyň sentýabr aýynda Jüneýit han ýene bir gezek SSSR-e çozýar we Daşoguzyň golaýyndaky sebitleri ele geçirýär. 2-nji oktýabrda Jüneýit hanyň topary, Hoja-Gümmezde gabalan Gyzyl goşuna kömek üçin uçan Sowet uçaryny atýarlar. Owganystana geçende-de ýene 1000-e ýakyn adam bar ýanynda.

"Jüneýit han öz Watanyny diýseň gowy görüpdir.Ol 1938-nji ýylda Owganystanyň Hyrat welaýatynyň obalarynyň birinde aradan çykýar."

Ilki 1931-nji ýylda Jüneýit hanyň oglunyň ýolbaşçylygyndaky türkmenler Türkmenistan SSSR-e girýärler ýene-de. Aprelde bolsa Jüneýit hanyň özi we ençeme ýolbaşçykar Krasnawodsk sebitiniň çägine girýärler. Bu, Jüneýit hanyň SSSR-e iň soňky uly göwrümli çozuşy bolýar. Edil şol wagt Gyzyl-Kata guýusynyň ýanynda basmaçy gozgalaňy başlaýar. Iýun aýynyň ahyryna çenli Türkmenistanyň çäginde jemi 2000 basmaçydan ybarat 14 topar işläp başlaýar. Şol wagtlar 2050-ä ýakyn adam bardy basmaçylarda. Soň ýene uly-kiçi çozuşlar edýärler. Iň soňunda sowetler ýene şol ýyl "nerwa degdiňizow" diýendirdä, barsyny basyp ýatyrýar, 12 baştutany öldürip galanyny ýesir alýarlar.
#B.S
24 июн 2022, 20:20
Biziň obadan bu adam ;))
Gauzen
24 июн 2022, 20:24
Beki Seytakowyn 《Doganlar》 romany