1.
Uzynly gün o köçeden o köçä selpäp, Bäherdeniñ bir ýerinde dükan bolsa aýlanyp çykypdym. Näme gözlänim-ä ýadyma düşenok welin, tapmandygym-a gowy bilýän. Üstesine tas maşyndanam galypdym...
Ýolagçy awtobusyna-da iliň soňundan münen özüň bolma! Yzky gapydan girseň, ýene ýagşy. Birinjiden-ä, bu öňden gelýän kada, ikinjiden bolsa, hiç kimiň seň bilen işi ýok, üçünjidenem, islän ornuňda arkaýyn baryp, oturyp bilýäň. Eger boş bolsa...
Haýdap gelşime öňdäki gapydan atylyp girdim welin, meň bolşumy geňlediler öýdýän, hemme kişiň gözi mende. Ýalt-ýult etdim-de, gabadymda aýnaň öňünde oturan bir gyzyň gapdalynda çökäýdim.
Oturan ornumda oňatja ornaşyp, çep gapdalyma gözümiň gytagyny çalarak aýladym. Onuň aýna seredip, şol oturyşy.
Göwrämi çalaja göterip, ýamaşgan oturdym. Parhyna-da däl. Ardynjyran bolup gördüm. Barmysyňam diýenok.
Zyýany ýok.
Boýny gaýyş sumkaly gelin deňimize gelenden, gyz ysgynsyzja dillendi:
-- Börmä çenli näçe tälemeli?
Koňduktora agzyny açmaga-da maý bermedim:
-- Togsan köpük!
Soňundanam içimden "Tüýs geçiň öň aýagy diýleni-dä" diýip, öz-özüme käýindim.
Meniňem şol oba bilet alýanymy eşidip, ol ýüzüme bir seretdi. Tas salam beripdim.
Ýol boýy dymyp barýar. Menem bewrümi diňläp otyryn. Näler habar gatasym gelýär welin, ýedi ýoluň ortasynda düşüp galmaly edäýermikä öýdübem gorkýan. Birden özi dillendýdi:
-- Bagyşlaň, siz börmelimi?
-- Hawa, börmeli — diýip, jogap gaýtardym-da, pikire çümdüm: "Be, bagyşlap-bagyşlamaz ýaly näme bar-aýt bu ýerde? Aý, hawa-da, näme biz bir oba oglany-da..."
Içimi bolsa it ýyrtyp barýar. "Kimiň garyndaşyka? Obamyzda kimlere barýarka? Soraýsammykam? Birden "Size barýan" diýäýse... Diýäýmez, arkaýyn bol. Öýüňiziň öňküje gelim-gidimine ýüz-müň şükur et-de, sümügiňi dagyňy bir süpür, han ogul..."
Aý, gel, soraýyn-la! Iýäýesi ýog-a. Ýaman etse "Ne işiň" diýer-dä...
-- Onsoň, nememi, bi barýan obaňyzda garyndaşyňyz dagyňyz bamy, ýa bir işjagaz bilenmi?
Aýnadan gözüni aýryp, bärligine öwrülen mahaly birhili ýaýylyp giden gaşlaryna gözüm düşdi. "Häzir başlar-ow"... Ýöne ol bolsa-da geçirimli adam eken, oba oglany bilen deň bolup durmady.
-- Garyndaşymyz-a ýok, ýöne praktika geçmäge barýan.
-- Haýsy sapakdan okatmaly? -- diýip , ätiýaç bilen gyzyklandym.
-- Ýok-la, men medinstituty gutardym. Indem siziň obasyzda bir-iki ýyl işlemeli.
-- Dogtor-da! -- diýip, gelen netijämi oklap goýberdim.
-- Şeýleräk ýaly... Ýogsa-da siz kolhozda näme iş edýäňiz?
"Agronom diýäýsemmikäm? Ynanasy ýok-la! Mugallym diýäýsem näderkä? Bolsa-da, ýigit, işdäň-ä bar-ow! Direktor bolasyň gelenokmy? Onda, näme, at gazanan mehanizator diýäýjek?.. Näme, oň yzynda durma gerek dälmi? Ahyry bir gün üst-ä açylar. Ondan ýöne göniňden geläý-dä..."
-- Gülmeseň aýdaýyn.
-- Wiý, siz-ä oňaraýdyňyz! Hiý, işiňem bir gülkünni bolýanmydyr?
"Bolýandyr, gaty bolýandyr, sypaýyçylyk eden bolýa" Okuwy ýetenmikä diýýän. Näme şunça ýyl şäherde okap, diňe doktorçylygy öwrenendir öýdýäňmi? Şäher durmuşy adamy hertaraplaýyn bişirip, tälim berip, ýaşaýyş älemine uçurym edip goýberýär... Aý, näme-de bolsa, adyny bir bilip galaýyn, aýtsa-ha, bizem gönimizden geleris, ýogsa-da ýaňy ýigrimi ýaşapdyrys, özümize lak atanam gyt bolasy ýok"...
-- Sen adyňy bir aýt maňa!
-- Adym Güljahan.
-- Güljahan diýsene... Ol-a gowy zat welin... Men-ä kolhozda belli bir işem edemok.
-- Wiý, siziň, näme, hünäriňiz ýokmudy?
-- Wah, gepem şonda-da! Hünär näme işlesin, zat näme işlesin. Ýöne... -- Uniwersalyň nämedigine-hä beletsiň-le?
-- Hawa, bilýän.
-- Bilseň, men şo-da! Gara işiň uniwersaly. Oragam oruberýän, jaýam salyberýän. Pagtany dagyny ekýänem, ýygýanam...
-- Orta bilimiňiz ýokmudy?
-- Bar. Bolanda näme? Üç ýyl dagy boldy alanyma. Ýöne, menem häzir kolhozda praktika geçýän. Okuwa-da indiki ýyl dagy synanjak öz-ä...
-- Ýogsa-da, siz näme öz adyňyzy aýdaňzok?
-- Şalar. Şalar meniň adym.
-- O-o! Nähili oňat adyňyz bar eken...
Şeýdip, kä dymyşyp, kä gürleşen bolup, ümzügimizi günbatara atyp, gidip otyrys...

2

Ine-de gezüňe söweýin, seleňläp oturan obam! Daş-töweregi çaga-çugadan doly duralga. Kölegesine ýaşuly baryny ýygnap, penjiredenem usullyk bilen syn edip duran dükan. Göz, çar tarapyň göz!..
"Salam, dogduk mekan! Salam, meniň bilesigelijilikden ýaňa eräp barýan obam! Hawa, men edil şu mahal kosmosdan geldim. Seredeweri, synlaweri! Ine, men raketadan düşýän. Gapdalymdakam Zöhre ýyldyzy. Ýere boş barmaýyn diýip, gaýdyşyn alyp gaýdyberdim. Neneň görýäňiz, bolupmy?"
Bir elimde Güljahanyň çemedany, beýleki elimde-de... ýeňsäm. Adam pahyr ýaýdansa, aljyrasa ýeňsesini gaşar eken. Indi gyzy nirä äkitjegimi bilmän masgara bolup durun. Ýene özi dadyma ýetäýdi:
-- Prawleniýäň jaýy haýsy, Şalar?
-- Ana, ho depesi baýdakly jaý. Keselhana-da şoň aňry ýüzündedir. Edara garşy ugranymyzdan häliden bäri gijäp duran bir dil dükanyň kölegesinden bärligine süýndi!
-- Öýüniz o tarapda, how, ýigit!
"Çemedany goýup, iliň öýä beýlede dursun, seni öz öýüňem tapmaz ýaly edäýse bor welin, wagtynda sakal gonberäýipsiň, ýaşuly!" diýip, içimi gepletdim-de, daşymdanam:
-- Taňry ýalkasyn, Baýmyrat aga! -- diýen bolaýdym.
Assyrynlyk bilen Güljahanyň ýüzüne bakamda, ýaşulyň gepinemi, meniň jogabymamy, garaz, onuň çalaja ýylgyrýanyna gözüm kaklyşdy...
Hamana başlygyň kyrk birinji ýylda ýitiren garyndaşyny tapyp gelen ýaly, gapyny çemedan bilen açyp, işikden ätledim. Kabinetde başlykdan başga-da, kolhozyň bir-iki sany suwçusy oturan eken. Özara maslahat bolara çemeli.
-- Baýram aga, salawmaleýkim! Ynha, men-ä obamyza bir doktor alyp geläýendirin... Giriber, Güljahan, giriber!.. -- diýip, suwçulaň ýüzüne bir göz aýladym. "Bä! Böwedini agdaran bolsamam beýle gözüni alartmazdylar".
-- Çekinme, gyzym, geçiber bärik! -- diýip, başlyk Güljahana tarap ugrady. Elleşip görüşdi.
-- Hany, stoluň başyna geç-de, otur birmeýdan, ýol ýadadandyr... Onda, şeýle, ýigitler! -- Başlyk suwçulara ýüzlendi. -- Siz häzir baryň-da, turbajyklary keşlere ýaýradyberiň, menem aňyrsy ýarym sagatdan meýdana aýlanyp gaýtjak. Galan meseläni şo ýerde çözäýeris...
Gezek maňa ýetdi.
-- Hawa, ýigit, sen, näme, ýol öwrenýäňmi? Soňky wagtlar iş bilen kän seriň ýok ýaly-la! Salyp başlan hammamyňyzy gutarma niýetiňiz barmy ýa-da her sapar suwa düşmek üçin Bama ýa Bäherdene gatnajak ýörjekmi?
-- Ýak, walla, Baýram aga, bizem bir zerur işimiz bolmasa, söw-söw syryp ýöremzog-a... Saglyk bolsa, aňry gitse bir hepdeden hammamyňam turbasyndan tüsse çykar.
-- Näderis, gyzym, ynanarysmy bu ýigide ýa ýene bir azajyk gyssarysmy? -- diýip, başlyk degişme äheňde Güljahandan sorady.
-- Ynanaýalyň, Baýram aga -- diýip, bir ýylgyrdy welin, tas ylgap baryp gujaklapdym. Elbetde, başlygy...
Ara düşen azajyk dymyşlykdan soň, başlyk gelen netijesi bilen bizi tanyş etdi:
-- Onda şeýle, gyzym, meniň-ä bir azajyk gyssagly işim bar, brigadalara aýlanyp gaýtmaly. Senem häzirlikçe, keselhanaň jaýyna bir bar, çemedanyňy Şalar göterişer, näme-de bolsa öwrenişen ýüküdir... -- Başlyk gözlerini güldürip, maňa tarap seredenden, menem hamana: "Tapdyň bu taýda utandyrjak adamyňy!" diýýän ýaly, göni gözüne seredip, "ýyrş" etdim. Baýram aga derrew ardynjyramak bilen boluberdi: "Hawa, şo ýerde-de obamyzyň baş wraçy bardyr -- Nazar Lukman diýýändirler, şu kagyzjygy şoňa eltip berseň häzirlikçe özi ýerleşdir...
Güljahanyň keşdelije sumkasynda gaýyp bolan kagyzda näme ýazylanyny biljek bolup, ýolda uly gaýga batdymam welin, näme, özüme degişli ýeri bolmansoň, sesimi çykarmadym...