Yslam dininiň peýda bolmagynyň taryhy sebäpleri.
Yslam dini peýda bolmazdan ozal, Arabystanyň günbatar tarapynda,Orta Ýer deňziniň gündogar çetlerinde,demigazyk Afrikada(esasan Müsürde)ýeke hudaýlyga esaslan iudaýizim(ýahudylyk)dini,demirgazyk tarapdaky Wizantiýa(häzirki Türkiýe)imperiýasynda hristiançylyk dini bolup,bu dinler araplaryň arasynada ýaýramaga başlapdy.Bu barada Gurhanda-da maglumatlar berilýär(Bakara süresi).Şol döwürdäki taryhy ýagdaýda, arap taýpalary we şäher döwletleriniň arasynda birnäçe meseleler ýüze çykýar:
birinjiden,araplaryň durmuşunda tire-taýpa,urugçylyk gurluşlary daragap,gul-feodalizim jemgyýeti kemala gelýärdiijede,araplaryň jemgyýetçilik durmuşunda deňsizlik ýüze çykýar.Bir tarapda gurply maşgalalar,ikinji tarapda garyp maşgalalar bolup,guruply maşgalalaryň arasynda dabaraly toý-märekler,aýallar bilen oturuluşyklar ýaly azgynçylykly hereketler örj alýar.
Araplarda olary tertibe salar ýaly merkezleşen güýçli döwlet hem bolmaýar.Ine,şeýle güýçli döwleti gurmak,taryhy zerurýete öwrülýär.Öz nobatynda bu döwlet-dagynyk arap taýpalaryny birleşdirmelidi.
ikinjiden,şol döwürde araplaryň arasynda dini birlik hem ýokdy.Sebäbi,arap taýpalary dürli dinlere,däp-dessurlara amal edýärdi.Totemizim,anamizm,fetişizme ýaly dinlere sygynmak ýokary derejä ýetipdi.Ondan başga,taýpa hudaýlaryna(ilählere) sygynylýardy.Yslama çenli höküm süren bu jahylýet döwri müşrüklik bolup,bu hem araplaryň bir dine birleşmegine päsgelçilik döredýärdi.Araplaryň öňünde köp hudaýlylyk-müşrüklikden wahdonýete ýagny,ýekehudaýlyga geçmek ýaly taryhy wezipe durýardy.
üçünjiden,şäher boýy we baý çarwadarlar arasynda köp aýal almak,uzak wagta çeken dabaraly toý-märekeler,şeraphonlyk,humarly oýunlary oýnamak,binika jyns gatnaşyklary ýaly erbet ýagdaýlar giňden ýaýrapdy.Käbir arap maşgalalarynda,gyz çagany diri ýere gömüp taşlamak ýaly adatlar hem bardy.
Yslam dini kemala gelmezden ozal,araplaryň arasynda ýeke hudaýlylygy wagyz-nesihat eden ruhanylar-bu Hanyflardy.Öz ömrüne ýeke hudaýlylyga bagyş eden hanyflardan Sijjah,Tulayh,Aswad,Musaýlimalaryň atlary taryhdan orun alýar.Hanyflar(Hanif)şol döwürde araplaryň arasynda giň ýaýran müşrüklige garşy gidip,ýeke hudaýlylygy wagyz edýärler.
birinjiden,araplaryň durmuşunda tire-taýpa,urugçylyk gurluşlary daragap,gul-feodalizim jemgyýeti kemala gelýärdiijede,araplaryň jemgyýetçilik durmuşunda deňsizlik ýüze çykýar.Bir tarapda gurply maşgalalar,ikinji tarapda garyp maşgalalar bolup,guruply maşgalalaryň arasynda dabaraly toý-märekler,aýallar bilen oturuluşyklar ýaly azgynçylykly hereketler örj alýar.
Araplarda olary tertibe salar ýaly merkezleşen güýçli döwlet hem bolmaýar.Ine,şeýle güýçli döwleti gurmak,taryhy zerurýete öwrülýär.Öz nobatynda bu döwlet-dagynyk arap taýpalaryny birleşdirmelidi.
ikinjiden,şol döwürde araplaryň arasynda dini birlik hem ýokdy.Sebäbi,arap taýpalary dürli dinlere,däp-dessurlara amal edýärdi.Totemizim,anamizm,fetişizme ýaly dinlere sygynmak ýokary derejä ýetipdi.Ondan başga,taýpa hudaýlaryna(ilählere) sygynylýardy.Yslama çenli höküm süren bu jahylýet döwri müşrüklik bolup,bu hem araplaryň bir dine birleşmegine päsgelçilik döredýärdi.Araplaryň öňünde köp hudaýlylyk-müşrüklikden wahdonýete ýagny,ýekehudaýlyga geçmek ýaly taryhy wezipe durýardy.
üçünjiden,şäher boýy we baý çarwadarlar arasynda köp aýal almak,uzak wagta çeken dabaraly toý-märekeler,şeraphonlyk,humarly oýunlary oýnamak,binika jyns gatnaşyklary ýaly erbet ýagdaýlar giňden ýaýrapdy.Käbir arap maşgalalarynda,gyz çagany diri ýere gömüp taşlamak ýaly adatlar hem bardy.
Yslam dini kemala gelmezden ozal,araplaryň arasynda ýeke hudaýlylygy wagyz-nesihat eden ruhanylar-bu Hanyflardy.Öz ömrüne ýeke hudaýlylyga bagyş eden hanyflardan Sijjah,Tulayh,Aswad,Musaýlimalaryň atlary taryhdan orun alýar.Hanyflar(Hanif)şol döwürde araplaryň arasynda giň ýaýran müşrüklige garşy gidip,ýeke hudaýlylygy wagyz edýärler.
8комментариев
Чтобы оставить комментарий, необходимо на сайте.